આયના સામે ઊભેલી મૃણાલ એના કાળા ઘૂંઘરાળા વાળ સમારી રહી હતી.અરે આજે એની સેંથી બરાબર વચ્ચેથી પડવાને બદલે સહેજ બાજુમાં પડી ગઈ. ‘ઉફ’ મૃણાલ બબડી. એક તો જે લાંબા કાળા કેશની સૌને અદેખાઈ હતી એ જ વાળને ઓળવાનો એને સખત કંટાળો પણ હતો. કદી કદી એના હાથ દુઃખી જતા ત્યારે ગુસ્સાથી કાંસકી દૂર ફેંકી દેતી.
પણ આજે ! સહેજ બાજુમાં પડી ગયેલી સેંથીને. એ દર્પણમાં બરાબર તાકી રહી હતી. એનું લક્ષ્ય એ સેંથી તરફ વધુ ને વધુ કેન્દ્રિત થયું અને એનાં કાળા જુલ્ફાઓમાં પરોવાયેલી વર્ષો જૂની એક નાનીશી વાત યાદ આવી ગઈ.’ત્યારે તો હું બેન્કમાં નવીસવી જ ભરતી થઈ હતી. માંડ એકાદ વર્ષની નોકરી બાદ બેન્કના આખાયે સ્ટાફને હું માંડ ઓળખી શકેલી અને ઘણીવાર તો વરસનાં વહાણાં બાદ પણ એવું બને કે કોઈ મને ઓળખતું હોય પણ હું એમને ભાગ્યે જ ઓળખતી હોઉં. પણ તમે એમ માનશો કે આ મૃણાલ ખૂબ ઘમંડી હશે. પણ ના. હું સાચું કહું છું કે એ તો મારો સ્વભાવ છે. હું જરાક શરમાળ છું. કોઈ પુરુષ મારી જોેડે વાત કરે તો એની સાથે શું બોલવું એની જ મને તો સમજ પડતી નથી. એટલે થોડીવાર તો ચલાવે રાખું, પણ વાતનો દોર મારાથી ખેંચી શકાતો નથી. છેવટે આડુંઅવળું ઝીંકાઈ જાય ને લોકો મારા વિશે જુદા જુદા અભિપ્રાય બાંધી લેતા હોય છે. એક સાંજે એવું બન્યું કે બેન્કમાંથી છૂટી હું ઘેર જવા માટે બસની લાઈનમાં ઊભી હતી.
બસ આવી. ઉતારુઓ ટિકિટ લઈને અંદર જવા માંડયા. મારો વારો આવતાં મેં પૈસા કાઢયા. ત્યારે મારી આગળ ઊભેલા એક યુવાને મને રોકતાં કહ્યું ઃ ‘તમારી ટિકિટ મેં લઈ લીધી છે.’ ઘડીભર તો હું શૂન્ય બની ગઈ. મેં એ યુવાનની આંખો સામે જોેયું, પણ બીજી જ ક્ષણે એ બસમાં ચડી ગયો. હું કેટલીક ક્ષણો સુધી વિચારમાં ડૂબેલી રહી અને આવા અજાણ્યા માણસે કયા સંબંધે ટિકિટ લીધી હશે વિચારતાં છેવટે એની ટિકિટનો ઈનકાર કરીને મારે ટિકિટ લઈ જ લેવી જોેઈએ એ ગણતરી કરી અને મેં ફરીથી મારી ટિકિટ લઈ લીધી.
બસ ભરાઈ ગઈ હતી. ‘અહીં બેસો.’ કહેતાં એ જ યુવાને પોતાની બેઠક ખાલી કરી આપી.
હું ફરીથી વિચારમાં પડી ગઈ. મેં કહ્યું ઃ ‘ના, મારે નજીકમાં જ ઊતરવાનું છે.’
એ યુવાન મને એક જાતનો બોજ લાગ્યો. એની ખાલી કરી આપેલી બેઠક પર ન બેઠી. એટલું જ નહીં પણ મારે નહોતું ઊતરવું તોયે આગલા બસ-સ્ટોપ પર ઊતરી ગઈ. થોડા દિવસ સુધી એ યુવાન રોજ મને મારી બસની લાઈનમાં દેખાયો. કદી એ આગળ હોય તો કદી પાછળ. મને થયું આ માણસથી છૂટવા મારે શું કરવું ને શું ન કરવું? દેખાવમાં તો સીધોસાદો હતો. સરસ કપડાં પહેરતો. ચહેરો રૂપાળો હતો. પણ દાનત? અને વચ્ચે તો મેં ઉપરાઉપરી એને બૅન્કમાં હરતોફરતો જોેયો. મને થયું, આવી બન્યું બાપ! આ નાલાયક તો ઠેઠ અહીં સુધી આવી પહોંચ્યો છે ને!
પછી તો રોજ સવાર થતી ને મને ફફડાટ વછૂટતો. બેન્કમાં જવાનો સમય થતો ને હું ગભરાઈ ઊઠતી. એનો ચહેરો મારી સમક્ષ તરવરી ઊઠતો. જાણે કે હું લાખ લાખ સોયોની અણીઓથી ભોંકાઈ મરતી. બળ્યો આ સ્ત્રીનો અવતાર ! પુરુષો કેટલા નફ્ફટ! સ્ત્રીને જુએ છે ને જાણે કે ગોળનું ઢેફું ભાળ્યું એવી ફાટી ફાટી આંખે ને નફ્ફટાઈથી જુએ છે કે…!
એેકવાર હું મારી સખીઓ જોેડે ફિલ્મ જોેવા ગયેલી, ત્યાં પણ એ ઊભો હતો. આ વખત તો એને સંભળાવી દેવાનું મન થયું કે, ‘નાલાયક! શીદને મારી પાછળ પડયો છે?’
પણ મારી જીભ ન ખૂલી તે ન જ ખૂલી અને મારી એ નબળાઈ છે. એ રાતે હું ખૂબ રડી. મારી તરફ એકધારી નજરે જોેઈ રહેવાની એની એ રીત પ્રત્યે થયેલી નફરતનો જવાબ આપવાની મારામાં હામ નથી એટલે જ હું રડી પડી.
પછીના બે-ચાર દિવસ સુધી એ દેખાયો નહીં. ત્યારે મને રાહત થઈ કે ‘હાશ’ હવે એ કંટાળ્યો લાગે છે.
પણ એક દિવસ બન્યું કે, સવારે અગિયાર વાગ્યે હું બૅન્કમાં પહોંચી. બેન્કમાં પેસતાંવેંત ફિક્સ ડિપોઝિટ વિભાગમાં હું બેસતી. એવામાં મારા એક સંબંધી આવી પહોંચ્યા. તેઓ સેઈફ ડિપોઝિટ વોલ્ટમાં નવું લૉકર લેવા આવ્યા હતા. બેન્કની વિધિથી અપરિચિત હોવાથી મેં એમને બધી વિધિ પતાવી આપી. છેવટે અમે ભોંયરામાં આવેલા સેઇફ રૂમમાં ગયાં તો સામેના ટેબલ પર એ જ યુવાન બેઠો હતો જે ઘણા સમયથી મારો પીછો કરતો હતો!
‘તમે?’ મને આવેલી જોેઈ એણે સસ્મિત ચહેરે પૂછયું ઃ ‘કેમ મૃણાલ, કેમ આવ્યાં તમે?’
મારા માથામાં ઘા થયો ઃ ‘આ નાલાયક તો મારું નામ પણ જાણે છે.’
મેં એની સાથે વાત કરવાને બદલે મારા સંબંધીને કહ્યું ઃ ‘તમે અહીંથી લૉકર મેળવી ચાવી લઈ લ્યો. મારે જરા કામ છે.’
હુંં ઝડપથી બહાર ચાલી આવી. હું તો મારા ટેબલ પર આવીને ફસડાઈ પડી. મારી આંખોમાં પાણી જોેઈ કેટલાકે પૂછયું પણ ખરું ઃ ‘શું થયું તમને?’ હું શું જવાબ આપું?
‘તબિયત સારી નથી’ એમ કહીને હું ઘેર ચાલી ગઈ. એક પળ તો વિચાર આવ્યો કે, બેન્કની નોકરી જ છોડી દઉં. પણ એ પગલું વ્યવહારુ ન લાગતાં મેં બદલી કરાવવા વિચાર કર્યો. બીજા દિવસે હું સમય કરતાં સહેજ વહેલી બૅન્કમાં ગઈ. ત્યાં જ એનો મનહૂસ ચહેરો મને દેખાયો. હું એનાથી અંતર રાખીને ઝડપથી દોડી અને બેબાકળી હું રઘવાટમાં પગથિયાં પરથી લપસી પડી. મારું પર્સ છેક નીચેના પગથિયે પહોંચી ગયું. હું ઊભી થાઉં એ પહેલાં તો એ મારું પર્સ ધરીને ઊભો હતો. એણે કહ્યું ઃ ‘સાચવીને પગથિયાં ચડતાં હો તો!’ પર્સને લેતાં મેં વાતનો જવાબ ન આપ્યો ને પગ ઉપાડયો.
‘એક મિનિટ!’ અને હું થંભી ગઈ.
એણે કહ્યું ઃ ‘મૃણાલ ! તમે માથાની સેંથી સહેજ બાજુમાં પાડતાં હો તો!’
ગુસ્સાથી હું લાલચોળ બની ગઈ. ‘લુચ્ચા! આવું કહેવાનો તને શું અધિકાર છે?’ એ શબ્દો હોઠ સુધી આવ્યા પણ હોઠ ન ખૂલ્યા અને હું સીધી બોસ પાસે ચાલી ગઈ. મારો પીછો કરી રહેલા એ યુવાન અંગેની આખીયે વાત વિગતવાર કહ્યા પછી એમણે મને પૂછયું ઃ ‘બોલ મૃણાલ ! તું શું ઇચ્છે છે?’
‘સર! કાં તો એને અહીંથી બદલો અગર તો મને બીજી બ્રાંચમાં મૂકો.’
એક અઠવાડિયાની રજા લઈ હું હતાશ બની ઘેર પહોંચી. સમગ્ર પુરુષજાત માટે મને તિરસ્કાર થઈ આવ્યો. ઘેરથી બહાર નીકળવાનું મેં બંધ કરી દીધું. ઘરકામમાં મેં મન પરોવ્યું. બદલી માટે આગ્રહ રાખવાનો નિર્ણય મેં મક્કમ કર્યો.
અઠવાડિયા બાદ રજા પૂરી થતાં હું બૅન્કમાં ગઈ. હળવું બનેલું હૈયું ફરીથી ધકધકતું હતું. એટલામાં પટાવાળો મને બોલાવવા આવ્યો. હું બૉસ પાસે ગઈ.
‘બેસ મૃણાલ.’
હુું બેઠી. બોસે ટેબલના ખાનામાંથી એક નાનકડી તસવીર કાઢી મને જોેવા આપી. એ તસવીરને મેં જોેઈ અને હું સ્તબ્ધ બની ગઈ. મારી તસવીર એમની પાસે ક્યાંથી? મેં તો કોઈને આપી નથી. તો શું પેલા બદમાશે કોઈ કાવતરું કર્યું નહીં હોય? હું બોલી ઃ ‘સર! કંઈ સમજાતું નથી. આ ફોટોગ્રાફ તો મારા જેવો જ લાગે છે.’
‘સાચી વાત છે, પણ એ તસવીર તમારી નથી.’
હું ચૂપ રહી.
‘જુઓ આ તસવીરવાળી યુવતીના માથાના વાળની સેંથી સહેજ બાજુમાંથી પાડેલી છે. તમે બરાબર વચ્ચેથી પાડો છો એ સિવાય તમારા ને એના ચહેરા વચ્ચે કોઈ ફરક નથી.’
‘તો આ કોણ છે?’
‘તસવીરને ઊલટાવો.’
મેં ફોટોગ્રાફને ફેરવ્યો. પાછળ લખેલું હતું ઃ ‘સ્વર્ગીય કુમુદ. દેહાન્ત તા. ૨૦-૯-૨૦૧૫.’
આ વાંચીને હું કંઈ સમજી ના સમજી ત્યાં જ બૉસ બોલ્યા ઃ ‘આ એ જ યુવાનની બહેન છે જેની પર તમને નફરત છે. એને મેં બોલાવ્યો હતો. ખૂબ ધમકાવ્યો હતો. એ તો કંઈ પણ કહેવા ઇનકાર કરતો હતો. છેવટે મેં એના ઈરાદા ઉપર શંકા મૂકી ત્યારે એના પાકીટમાંથી આ ફોટોગ્રાફ રજૂ કર્યો અને એ આટલું જ બોલ્યો કે, ‘મારી એકની એક બહેન ગયા વરસે જ ગુજરી ગઈ છે. જે મૃણાલ જેવી જ દેખાતી હતી. એથી જ્યારે હું મૃણાલને જોેતો ત્યારે મને મારી બહેનની યાદ આવી જતી હતી.’ એટલું બોલતાં એનો સાદ ભીંજાયો હતો.’
હુંું સ્તબ્ધ થઈ આ વાત સાંભળી રહી. હર પળ એના પ્રત્યે મનોમન જ મેં વરસાવેલા આકરા તિરસ્કારોના બોજ તળે જાણે હું જ ચગદાઈ રહી. સમગ્ર પુરુષજાત પ્રત્યે મેં દાખવેલા ઝેરથી હું જ બળી રહી. શું બોલવું એ મને સમજાતું નહોતું. તત્ક્ષણ હું ચેમ્બરમાંથી બહાર નીકળી સીધી સેઇફ ડિપોઝિટ વોલ્ટ તરફ ભાગી. ભોંયરામાં પહોંચતાં પહેલાં મારા મનમાં અનેક વિચારો વીજપ્રવાહની જેમ વહી ગયા. મને થયું કે હું એની માફી માગી લઉં. મને થયું કે હું એની સામે બેસીને ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી લઉં. મને થયું કે…
પણ એ ટેબલ પર કોઈ બીજોે જ કર્મચારી બેઠો હતો.
‘ક્યાં ગયા પેલા ભાઈ… જે પહેલાં…’ મેં ત્રુટક શબ્દોમાં પૂછયું.
‘એમણે ટ્રાન્સફર માગી લીધી.’
મારા માથામાં વજ્રઘાત થયો.
‘કઈ બ્રાંચમાં ગયા?’ રહીસહી આશાએ મેં પૂછયું.
‘એ તો કોઈને કહ્યું નથી.’
જાણે કે મારા ગાલ પર તમાચો વાગી ગયો.
વળી એણે પૂછયું ઃ ‘પણ તમે આ બધું કેમ પૂછો છો?’
મારા ગળે ડૂમો ભરાયો હતો. આંખો ધૂંધળી બની હતી. હું શું જવાબ આપું?
મૃણાલે આંખો લૂછી ફરી દર્પણમાં જોેયું. એના કાળા ધૂંઘરાળા વાળ મહીં શોભતોે પોતાનો ચહેરો શરમિંદો હતો. વર્ષો જૂની એની નાનીશી ભૂલ માટે એ આજે પણ પસ્તાતી હતી. એ ઘણીવાર પોતાની સખીઓને કહેતી કે ‘બધા પુરુષો ‘એવા’ નથી હોતા હોં.’
આજે… આજે ફરી સજળ નયને મૃણાલે માથાના વાળની સેંથી સહેજ બાજુમાં પાડી. શું પોતાની ભૂલનું એ તર્પણ હતું?
– દેવેન્દ્ર પટેલ
