મુંબઈ સ્થિત એક પત્રકારના જીવનની કૈફિયત આ પ્રમાણે છે તે લખે છે :મુંબઈ મારા માટે નવું નવું હતું-અને એમાંયે કચેરી, સ્ટાફ, વાતાવરણ પણ સાવ અપરિચિતએન્જિનિયરિંગ કરતાં કરતાં પણ મારો લેખક જીવ સળવળતો રહ્યો. મેં ઈજનેરી છોડી અને પત્રકારિત્વની કારકિર્દીનો આરંભ કર્યો. પણ આજનો દિવસ પ્રથમ હતો. અદ્યતન અને નમૂનેદાર ઈમારતોથી ખરડાયેલા ફોર્ટ વિસ્તારમાં મારા અખબારની કચેરી પણ પોતાની આગવી વિશેષતાઓને જાળવતી ખડી છે.
મને એક સુંદર ચેમ્બર આપવામાં આવી છે. મેનેજર મને ચેમ્બર સુધી દોરી ગયા. હું ખુરશીમાં ગોઠવાયો. એ અખબારની સાપ્તાહિક પૂર્તિ વિભાગના સંપાદક તરીકે જોડાયો હતો. પટાવાળો પાણી અને હાથમાં એક પેકેટ લઈને પ્રવેશ્યો. પાણી ટેબલ પર મૂકતાં એણે પેકેટ મારા હાથમાં આપ્યું અને બોલ્યો ઃ ‘સાહેબ, એડિટર મેડમે આ વાર્તા વાંચી રાખવા મોકલાવી છે.’
પટાવાળો ચાલ્યો ગયો, પાણી પી લીધા બાદ મેં પેકેટ ખોલ્યું કોઈ યુવતી દ્વારા સફેદ કાગળો પર ખૂબ જ સુંદર અક્ષરે વાર્તા લખાયેલી હતી. વાર્તા અત્યંત ટૂંકી હતી.
વાર્તા વાંચવી મેં શરૂ કરી : કોઈ યુવતીએ લખેલી વાર્તા આ પ્રમાણે હતી:’સૂર્ય ઊંગ્યો. મેં બારીમાંથી જોયું તો પૂર્વઆકાશ હજુ રતુંબડું હતું. છેવાડાનાં ઘરોમાંથી નીકળતી ધૂમ્રસરો પણ રાતી રાતી જણાતી હતી. વારંવાર બારીમાંથી ડોકિયાં કરતાં મને જોઈ જતાં બાએ પૂછયું. ‘અલી……એ…..! અત્યારમાં કાંઈ કામબામ છે કે નહીં ? ત્યાં બારીમાં શું દાટયું છેે….?’
‘કાંઈ નહીં….બા.. આ તો આજે સવાર મોડી પડી હોય એમ મને લાગ્યું એટલે જોતી હતી કે, ગોવાળ ઢોરાં છોડાવવા નીકળ્યો છે કે….. નહીં !’
‘એ..મ !’ કહેતાં બાએ મારો કાન પકડયો : ‘રોજ હું બૂમો પાડીને થાકું છું તોયે ભેંસોને તું અડતી નથી ને… જો.. બેટા……હવે તું મોટી થઈ……ઓઢણી પહેરતાં શીખ.’
‘ના….. બા…..’ મેં મોઢું ફુલાવી ના પાડી.
‘ના-બા-ના હવે ના ચાલે. જરા તો વિચાર કર … બેટા… હવે ખાલી ઘાઘરી-પોલકું તે ના શોભે….’
અને ગોવાળની બૂમ સંભળાઈ. મારા કાનોમાં જાણે હજાર હજાર સિતાર બજી રહી. જાણે કે શંખનાદ થયો. નગારાં પિટાયાં. મારો ચક્ષુઓની આસપાસ સપ્તરંગી મેઘધનુષ રચાયું. હુંં ઘરમાંથી બહાર નાઠી. ગભાણે બાંધેલી ભેંસો છોડી મૂકતાં હું ફળિયામાંથી બહાર નાઠી. ગામનું પાદર છોડી, સાંકડું નાળિયું વટાવી સીધી કોતરોમાં ઊતરી પડી.
‘મ…..ધુ….. !’એક બૂમ સંભળાઈ.
મેં જોયું તો સામેની કોતરો પરથી એ બૂમ આવી રહી હતી…..એ મારો દોસ્ત…..મારો પોતાનો-મારો દોસ્ત હતો.
‘એને જોઈને હું થંભી ગઈ’. મેં સામે બૂમ મારી ઃ ‘હું આ રહી !’
‘હું આવું છું.’ એમ કહી એ મારી તરફ દોડયો.
પણ અહીં આવવા એ જેવો કોતરમાં ઊતર્યો એવી જ હું પણ સંતાઈ જવા નીચે ઊતરી ગઈ.
‘મ….. ધુ !’ એના અવાજથી કોતરો ગાજી રહ્યાં.
પણ હું ચુપચાપ સંતાયેલી રહી.
‘મ…ધુ, તું બહાર આવ….. મારા સમ….. તારી વિદ્યાના સમ.’
‘એ…..આ…..આવી.’ કહેતાં હું કોતર ચડી ગઈ અને હસી પડી. હું પકડાઈ ગઈ.
ગુુસ્સામાં લાલચોળ ચહેરે એ બહાર આવ્યો. મારી નજીક આવ્યો અને આવતાંની સાથે જ એણે મને એક જોરદાર તમાચો ફટકારી દીધો. હું રડી પડી. ખૂબ રડી. ધ્રુસ્કે ધ્રુસ્કે રડી. એણેે મને ખૂબ મનાવી, પણ હું ના માની.
‘હવે કદી નહીં મારું….. વિદ્યાના સમ.’ એવી ખાતરી મળતાં જ હું છાની રહી.
‘પેલું….. લાવી ?’
‘શું…..?’ મેં પૂછયું.
‘એક રૂપિયો.’
‘હા…..હા લાવી છું.’ કહેતાં મેં કેડમાં સંતાડી રાખેલો રૂપિયો એને આપ્યો. એણે ખિસ્સામાં વધેલા થોડા ચણા મને આપ્યા.
અને પરમ દિવસના, વાત્રક ખાતે ધારેશ્વરના મેળામાં મળવાનું નક્કી કરી અમે છૂટાં પડયાં. હું ઘેર પાછી ફરી.
કોતરો ઓળંગતાં એ સામેના ગામ-એના ઘેર પાછો ફર્યો.
આજે મેળો હતો.
ઊજળો ઊજળો દિવસ ને એમાંયે માનવ-મહેરામણ ઊમટયો હતો. ભાત ભાતના ને જાત જાતના લોક. કોઈ પીપૂડાં વગાડતું તો કોઈ ગાણાં ગાતું. કોઈ ચકડોળે ચડયું હતું તો કોઈ મદારીનો ખેલ જોતું હતું. હુંં એને જોઈ ગઈ.
એ મને જોઈ ગયો. એણે બૂમ પાડી :’એ….. મધુ !’
અને હું એની પાસે દોડી: ‘ ચાલ…..છૂંદણાં પડાવીએ.’
‘પણ….. પણ……’
‘કેમ….. શું થયું ?’
‘મારી પાસે પૈસા નથી.’
‘પૈસા હું આપીશ…..ચલ તો ખરો.’
-અને એ મારી સાથે આવ્યો. અમે સૌ છૂંદણાં પડાવવા બેઠાં. મેં આંખો બંધ કરી દીધી. હાથ પર મારું નામ કોતરાવ્યું : ‘મધુ.’
એણેે પૂછયુંઃ ‘હું શું લખાવું ?’
‘મધુ’ : બોલતાં તો હું બોલી ગઈ, પણ તરત જ હું શરમાઈ ગઈ.
ઝડપથી પૈસા ચૂકવી હું દોડી ગઈ. એના હાથ પર એનું નામ લખાવે એની રાહ પણ જોવા હું ના રહી….અને લોકટોળામાં હું ભળી ગઈ. સૌ વેરવિખેર થયાં. ફરી મળ્યાં. ગામની સહિયરો મળી. પણ પરગામનો ‘પેલો’ ના મળ્યો. સાંજ પડી. મેળો સમેટાવા માંડયો. હાટડીઓ બંધ થઈ. દુકાનદારો નાણાં ગણી રહ્યા. ચકડોવાળાએ પૈડાં ઉતારવા માંડયાં. લારીઓ પોતપોતાને ગામ રવાના થઈ…. અમે પણ ગામ ભણી નીકળ્યાં. પણ એ ના મળ્યો.
બીજા દિવસે ગોવાળની બૂમ સાંભળ્યા બાદ હું કોતરે ગઈ. ખૂબ રાહ જોઈ પણ એ ના મળ્યો.
ત્રીજા દિવસે પણ ગઈ તોયે એ ના મલ્યો.
ચોથા દિવસે ગઈ. મને થયું કે આજે તો ચોક્કસ એની બૂમ સંભળાશે…..પણ કાંઈ જ ના સંભળાયું.
અને થાકીને મેં કોતરે જવાનું છોડી દીધું.
વર્ષ વીત્યું.
ફરી મેળો આવ્યો. એનો એ જ માનવ-મહેરામણ. ઘૂમતો ચકડોળ. નાની મોટી હાટડીઓ અને એનો એ જ છૂંદણાવાળો. મેં છૂંદણાવાળાને પૂછયુંઃ ‘એ આવ્યો હતો?’
‘ના….. બહેન.’
મેળામાં મેં એને ખૂબ શોધ્યો…..પણ એ ના મળ્યો. સાંજ ઢળતાં હું પાછી ફરી, પણ એક વિચાર મારા મનમાં સેવાઈ રહ્યો: ‘અલી મધુ..રે ! તું એક ગામની છોકરી, એ બીજા ગામનો છોકરો. ન ઓળખાણ ન પીછાણ….. તો પછી તારે એના માટે આટલું બધું-? ? ?’ પણ એ સવાલ હું આગળ વધારી શકી નહીં. કારણ કે એનો જવાબ મારી પાસે હતો અને…. નહોતો પણ. આ વાતને વર્ષો વીત્યાં. જ્યાં કોતરો હતાં ત્યાં બંધ બંધાયો છે. જ્યાં મેળો જામતો હતો ત્યાં નવું ગામ વસ્યું છે. મેં ઘાઘરી-પોલકું તો ક્યારનું યે છોડી દીધું છે. પણ…. પણ પેલો પ્રશ્નાર્થ હજુ હટતો નથી. મારા હાથ પરનું છૂંદણું એવું ને એવું જ છે. એમાં લખ્યું તો છે ‘મધુ.’ પણ મધુને બદલે એનું નામ મને દેખાય છે.
આમ કેમ ?
-બસ કોઈ યુવતીએ લખેલી વાર્તા અહીં પૂરી થતી હતી, છતાં અધૂરી હતી.
* * *
હવે હું જાગ્રત થયો. વાર્તાના છેવાડે વાર્તાકારનું નામ ન હતું.
હુું સીધો જ એડિટરની ચેમ્બર ભણી દોડયો. ક્ષણનોે પણ વિચાર કર્યા વગર હું ચેમ્બરમાં ધસી ગયો. મારું હૃદય હાંફતું હતું. આંખોમાં તેજલિસોટા ફરતા હતા. સામેની આલિશાન ચેરમાં જાજરમાન વ્યક્તિત્વ ધરાવતી એક સ્ત્રી બેઠી હતી. તે એેડિટર હતી. ચહેરો પરિચિત-અપરિચિત હતો.
ઘડીભર હું સ્તબ્ધ રહ્યો.
મેં પૂછયું : ‘આ વાર્તા આપે લખી છે ?’
પણ એનો જવાબ મલ્યો નહીં. કેટલીયે વાર સુધી ચાર આંખો પરસ્પરમાં કાંઈ ઢૂંઢતી રહી.
હું ખુરશીમાંથી બેઠો થઈ ગયો. અને ટેબલ પર મૂકેલો એમનો હાથ ઊંચો કરી સાડી ખસેડી લેતાં વાંચ્યું તો ગૌર હાથ પર લખ્યું હતું. ‘મ…..ધુ.’
હુંં બોલી ઊઠયો : ‘મ…..ધુ ?’ તું ?
એનો હાથ ઝડપથી છોડી દેતાં મેં મારા હાથની બાંય ચડાવી દીધી અને હાથ ધરી મારું છૂંદણું બતાવ્યું. તેમાં લખ્યું હતુંઃ ‘મધુ-માધવ.’
હું મધુને જોઈ રહ્યો. અને મધુ મને એટલે કે માધવને જોઈ રહી, વર્ષો બાદ અમે મળ્યા હતા. હું માધવ એક પત્રકાર તરીકે અને મધુ એડિટર તરીકે. કેવું સુખદ આશ્ચર્ય! અમારે એકબીજાને લાખ સવાલો પૂછવા હતા. લાખ મૂંઝવણો ઉકેલવી હતી, લાખ ફરિયાદો કરવી હતી. વાત્રકના મેળા પછી પહેલી જ વાર અમે મળ્યા હતાં. મારે મધુને પૂછવું હતું કે આટલાં વર્ષો સુધી તું ક્યાં હતી? પણ…અત્યારે તો અમે એકમેકની સામે જ જોઈ રહ્યાં હતાં. કારણ કે ‘વાર્તા’ હજુ અધૂરી હતી.
-અને પત્રકાર માધવ તેની કેફિયત પૂરી કરે છે.’
– દેવેન્દ્ર પટેલ
